Fabl Nedir? Fablın Özellikleri Ve Örnekleri
Fabl, bir tür küçük öykü olup, hayattan alınan küçük kesitler hayvanlar veya cansız varlıklar aracılığıyla anlatılımasıdır. Fabl öykülerinde yer alan kahramanlar insan dışı kişiler olduklarından dolayı genellikle hayvanlar üzerinden kurgu haline getirilmiştir.
Günümüzde daha çok çocuk edebiyatında yer alan fablların, toplumu eğitici; örneklendirme ile kötü davranışlardan caydırıcı özelliği ile eskiden büyükleri eğitmede de kullanıldığı düşünülmektedir..
Dünya Edebiyatında fablın ilk ve önemli fabllar Hintli yazar Beydeba’nındır. Beydeba’nın fablları “Kelile ve Dinme” eserinde toplanmıştır. Beydeba dışında, Ezop, La Fontaine, Ahmet Mithat Efendi ve Şinasi fabl yazarlarıdır.
Fabl Özellikleri
Fablın sonunda kıssadan hisse alınabilecek bir dersin verilmesi onu masaldan ayıran özelliklerin başında gelir.
- Kahramanlar insan dışı canlı ya da cansız varlıklardır. Bu varlıklara verilen özellikler bu türün zenginliğini oluşturur.
- Teşhis ve intak sanatları kullanılır.
- Amaç özellikle de çocuklara ahlaki anlamda ders vermek, ibretlik olaylar anlatmaktır. Çoğu fablın sonunda verilen bu ders açıkça belli edilir. Bu nedenle istenilen hedefe kolayca ulaşılır.
- Ders vermek amacı güttüğünden didaktiktir.
- Şiir şeklinde ya da düz yazı olarak oluşturulabilir. İlk zamanlarda daha çok nazım şekilde kullanıldıkları görülür.
- Sözlü olarak da halk arasında yaygınlaştığı görülür.
- İşlenen konular evrenseldir.
- Olaylar genellikle bir ormanda, göl kenarında geçer.
- Bu türde birtakım hayvanlara bazı simgesel özellikler yüklenmiştir: tilkiye kurnazlık, yılana sinsilik, koyuna saflık, karıncaya çalışkanlık gibi…
- Çocukların eğitimlerinde sıklıkla kullanılan edebi türlerden biridir.
- Çocuklarda iyi davranış, yardımseverlik gibi davranışlar oluşturmayı amaçlar.
- Çocuklara hitap ettiğinden anlatımda sadelik vardır.
- Fabl dört ayrı bölümden oluşmaktadır: serim, düğüm, çözüm ve öğüt. Serim bölümünde kişi unsurları hayvanlar tanıtılır. Düğüm bölümünde olaylar gerçekleştirilir ve çözüm bölümünde olaylar bir sonuca ulaştırılır. Öğüt bölümünde ise hikayeyi oluşturan düşünce verilir.
Fabl Nasıl Yazılır?
- Aslan gücü, maymun yaratıcılığı, fil iyiliği anlatır,
- Hangi konu ele alınacaksa ona göre hayvan seçimi yapılır,
- Hangi yaştaki çocuklara göre yazılacağı belirlenir,
- Sade dil kullanılır,
- Fabl planı hazırlanır,
- Serim, düğüm, çözüm, öğüt niteliğinde bölümlerle yazılır.
Fabl ve Masal Arasındaki Farklar Nelerdir?
Bazı kaynaklar fabl türünü masalların bir alt kolu olarak göstermektedir. Ancak biz fablı ayrı bir tür olarak ele almaktayız. İki türün arasındaki farkları iyice kavrayabilmek için “fabl nedir?” sorusunun cevabını iyi bilmek gerekmektedir. Masal ve fabl arasındaki farklılıklar ise şu şekildedir:
- Masallar mutlaka bir tekerleme ile başlar. Ancak fabl türünde tekerlemeler kullanılmaz.
- Masallar iyi bir sonla biterken fabllarda ibret verici bir son olabilir.
- Masallarda insanlar kahraman olabilirken fabllarda sadece hayvanlar kahraman olmaktadır.
- Masallar nesir yani düz yazı şeklinde oluşturulurken fabl şiir ya da düz yazı şeklinde anlatılabilir.
Dünya Edebiyatında Fabl
Dünya edebiyatında fabl denilince akla gelen ilk isim La Fontaine olmaktadır. Her ne kadar başka yazarlardan etkilense de fablın bir tür haline gelmesinde büyük bir katkısı vardır.
Dünya edebiyatında bu türün ilk örneği olarak M.Ö. yaşayan Beydaba’nın Kelile ve Dimne adlı eser kabul görmektedir. Biri iyi, diğeri ise kurnaz olan iki çakaldan oluşan kahramanlar, birbirlerine kıssadan hisse hikayeler anlatmaktadır. Eser Sanskritçe olarak yazılmış ve daha sonra Arapçaya tercüme edilmiştir. Bu hikayeler bu türün gelişimine kaynaklık etmiştir.
Yine M.Ö. önce yaşayan Yunan Ezop, hayvanlar üzerinden birçok hikaye yazmıştır. Ezop masalları batıda çok meşhurdur.
Türk Edebiyatında Fabl
Türk edebiyatında yazılan ilk fabl örneği olarak Şeyhi‘nin Harname‘si kabul edilmektedir. Başına gelen bir olaydan sonra eleştiri yapmak amacıyla yazdığı Harname’de Şeyhi, bir eşek üzerinden hikayesini anlatır.
Tanzimat Döneminde de Ahmet Mithat Paşa, Kıssadan Hisse adlı kitabında dünyadaki fabl örneklerini tercüme ederken, kendi yazdığı fablları da yer vermiştir.
Fabl Örnekleri
1 – Karga le Tilki
Bay karga konmu bir dala Koca bir peynir ağzında.
Tilki kokuyu almış gelmiş :
— Günaydın, Sayın Karga, demiş ;
Bu ne güzellik böyle:
Bakmaya doyamıyorum size.
Şu tüylere bakın, pırıl pırıl;
Sesiniz bilmiyorum nasıl;
O da renginiz kadar güzelse,
Ne yalan söyleyeyim
Bu ormanda güzel yoktur üstünüze.
Karga bu sözlere bitmiş :
— Şuna bir gak diyeyim de ses görsün, demiş;
Gak der demez peynir düşmüş, tilki yutmuş.
— Kara bayım, demiş kargaya;
Bu sözümü hiç unutma,
Kaptırdığın peynire değer:
Her dalkavuk çıkarı için över,
Yüzüne güler, peynirini yer.
Karganın aklı gelmiş başına iş işten geçtikten sonra.
2 – Kurtla Köpek
Köpekler kuş uçurmaz olmuş çiftlikten
Kurt çelebi tazıya dönmüş açlıktan.
Bir deri bir kemik, dolaşırken dağda
Bir çomar görmüş, ama ne çomar.
Kerli ferli, yağlı besili, parlak tüylü.
Yolunu şaşırmış besbelli.
Saldır, lokma lokma et şunu,
Hazretin canına minnet,
Ama bakmış, kan gövdeyi götürecek:
Kelleyi pahalıya vereceğe benzer
Bu koçak köpek.
Aşağıdan almış, ne yapsın;
Ahbaplığa dökmüş, biraz da pohpohlamış:
— İyi ense yapmışsınız maşallah! demiş.
— Sizin de elinizde bayım, demiş köpek,
Benim gibi beslenmek.
Bırakın şu ormanları, beni dinleyin.
Yaşamak değil bu sizlerinki.
Hep böyle sefil, perişan, serseri,
Açlıktan ölmek hepinizin kaderi. Nedir bu canım,
Ne rahat uyku, ne rahat lokma,
Her şeyiniz can pahasına.
Gelin benimle de dünya varmış deyin.
Kurt sormuş:
— Orda işim ne olacak benim?
— Hiç canım, demiş çomar, işten değil:
Fakir fukaraya saldırmak,
Evin adamlarına kuyruk sallamak,
Efendine hoş görünmek, hepsi bu kadar.
Buna karşılık yağlı gündelik;
Bütün artıklar senin:
Tavuk kemiği mi istersin,
Güvercin, bıldırcın kemiği mi istersin!
Üstelik sırtın ok anır sabah akşam.
Kurdun ağzı kulaklarına varmış
Gözleri dolmuş sevinçten.
Kurt, köpeğin boynunda bir iz görmüş
çepeçevre
— Bu da nesi? demiş.
— Hiiç, demiş köpek.
— Hiç, ama ne?
— Değmez söylemeye, nenize gerek?— Söyleyin canım, merak ettim.
— Tasmanın yeri olacak;
Hani bağlıyorlar ya arada bir…
— Ne? Bağlıyorlar mı? demiş kurt;
Öyleyse her istediğiniz yere gitmek yok!
— Her zaman yok, ama ne çıkar bundan?
— Ne mi çıkar? Bundan çıkar ne çıkarsa!
Sizin olsun eti de, kemiği de;
Dünyaları verseler yokum bu işte.
Böyle demiş kurt çelebi, der demez de çekip
gitmiş.
Gidi o gidiş.
Fabl, Fabl Nedir? fablın özellikleri nedir, fabl örnekleri, kısa öykü, kısa hikaye, ders veren hikayeler, eğitici hikayeler, La Fonteine, La Fonteine Fabl örnekleri, eğitici öyküler, masal, masal ve fabl arasındaki farklar, Türk Edebiyatında Fabl, Dünya Edebiyatında Fabl Fabl Nasıl Yazılır, Fabl Özellikleri