Para Çeşitleri

Para Çeşitleri

Paranın gelişimi toplumların yapısı değiştikçe ön plana çıkmıştır. Para genel olarak üç kısımda incelenir: Mal para ve madeni para sistemi, İtibari-kâğıt para sistemi, Kaydi para.

Mal Para ve Madeni Para Sistemi

Mal para sistemi basit olarak trampa sisteminde her bir malın takas işleminde para gibi kullanılmasıdır. Toplumlar daha sonraki dönemlerde değerli metallerden ilk para benzeri maddeyi kullanmışlardır. Bu sistem altın ve gümüş üzerine kurulmuştur. Mal yerine mübadele aracı olarak kullanılan altın ve gümüş paralar para fonksiyonunu gerçekleştirmişlerdir. Madeni para sistemi gümüş, altın ve çift metal para sistemlerini içermektedir. Gümüş ve altın para sistemleri ise tek maden sistemleridir.

Gümüş para sisteminde değişim işlemleri gümüşle yapılmıştır. Değerli madene dayalı para sistemlerinde gümüş altından daha eski bir kullanıma sahip bulunmaktadır. Gümüş daha eski dönemlerde daha değerli bir maden iken para birimi olarak uzun yıllar boyunca kullanılmıştır. Gümüş sınırsız satın alım sunmuştur. Devlet tarafından belirli bir ölçü ve ağırlıkta basılmıştır.

Altın para sistemi ise üç aşamadan geçmiştir;

• Altın sikke sistemi
• Altın külçe sistemi
• Altın kambiyo sistemi

Çift metal para sisteminde altın ve gümüş para sisteminin ortak kullanımı söz konusudur. Altın ve gümüş arasında devlet tarafından belirlenen bir kur bulunmaktadır. Çift metal para sisteminde iki sorun ortaya çıkmaktadır. Bu sorunlar;

• Çift metal sistemi aksamıştır. Bunun nedeni daha çok gümüş madeninin bulunması ile gümüşün değer kaybetmesidir. Daha sonraki dönemlerde altının bu sistemden çekilmesi ise gümüş sisteminin tek başına kalmasına sebep olmuştur. Yani para sistemi aksamıştır.

• Gresham Kanunu olarak bilinen ve “kötü para iyi parayı kovar” temelindeki görüştür.

Bireylerin çift metal para sisteminde gümüşün değeri azaldığı için gümüşü elden çıkarmak isteyip altını saklamaları buna en iyi örnektir. Günümüzde bu duruma örnek olarak yıpranmış kâğıt paraların öncelikli elden çıkarılmak istenmesi verilmektedir. Yani dolaşıma tahrip olmuş paranın sürülmesidir.

İtibari-Kâğıt Para Sistemi

Kâğıt para sistemi günümüz ekonomilerinde kullanılan gelişmiş bir para sistemidir. Yasal olarak yetkili kurum tarafından basılmaktadır. Türkiye’de bu yetki T.C. Merkez Bankası’ndadır. Kâğıt paranın ülke ekonomisi için sadece ekonomik anlamı bulunmamaktadır. Kâğıt para her özgür ve bağımsız ülkenin kendi egemenliğini göstermesi açısından bir sembol mahiyetindedir. Kâğıt para sisteminin avantajları ve dezavantajları bulunmaktadır.

Avantajları;

• Taşınma ve basılma kolaylığı bulunmaktadır.
• Satın alımlarda sınırsızlık vaat etmektedir.

• Devletin gelirini toplamasına yardımcı olmaktadır.

Dezavantajları;

• Her ülkenin kendi parası olduğu için kur farkları ortaya çıkmaktadır.
• Fiyatların artmasına neden olabilmektedir.

Kaydi Para

Kaydi para banka parası olarak da bilinmektedir. Elde somut bir para olmadan banka hesaplarında bulunan parayı ifade etmektedir. Vadesiz mevduat hesaplarında bulundurulan bu para başka hesaplara da aktarılabilmektedir.

Bir Cevap Yazın