PİYASALAR ve ÖZELLİKLERİ

PİYASALAR ve ÖZELLİKLERİ

Piyasalar rekabet durumlarına göre tam rekabet piyasası ve eksik rekabet piyasaları olarak iki kısıma ayrılırlar.

Tam Rekabet Piyasası

Tam rekabet piyasası rekabet koşullarının tam olarak gerçekleştiği, alıcı ve satıcıların piyasavdenge fiyatı üzerinde hiçbir etkilerinin olmadığı piyasa türüdür. Fiyat piyasa şartlarına göre belirlenir. Bu nedenle üretici ve tüketicilerin fiyat üzerinde kontrolleri bulunmamaktadır. Tam rekabet piyasasının dört temel özelliği vardır.

• Mobilite ya da akışkanlık koşulu piyasaya giriş çıkışların serbest olmasını gösterir.

• Atomisite koşulu piyasadaki alıcı ve satıcı sayısının çok olmasının göstergesidir.

• Homojenlik koşulu her satıcının ürününün aynı olmasını ifade eder.

• Şeffaflık koşulu alıcı ve satıcıların piyasa hakkında tam bilgi donanımına sahip olduğunu ve bu bilgilerin şeffaf bir şekilde herkes tarafından bilindiği varsayımına dayanmaktadır.

Tam rekabet piyasasında denge kısa ve uzun dönem olarak incelenmektedir.

Tam rekabet piyasasında kısa dönemde aşırı kar görülür. Fakat uzun dönemde yeteri kadar firmanın piyasaya dahil olacağı düşünülür ise aşırı kar oluşmaz.

Tam rekabet piyasasında denge koşulu kısa ve uzun dönemde P=MC=MR’dir. Burada P fiyatı, MC marjinal maliyeti, MR marjinal geliri temsil etmektedir. Kısa dönemde ABCD dikdörtgeni firma karını göstermektedir.

Eksik Rekabet Piyasası

Rekabet koşullarının tam olarak gerçekleşmediği piyasa türüdür. Fiyat piyasa mekanizması içinde belirlenmemektedir. Alıcı ve satıcıların fiyat ve miktar üzerinde kontrolleri bulunmaktadır.

Monopol

Monopol piyasası tam rekabet piyasasının tam karşıtı olan piyasa türüdür. Özellikleri;

• Tek satıcı, çok sayıda alıcı vardır.

• Piyasaya girişte engel vardır. Tek firmaya aşırı kar olanağı sağlar.

• Tek bir firmanın varlığı tek firmanın endüstri olduğunu göstermektedir.

• Monopolcü firmanın ürettiği malın yakın ikamesi yoktur.

Grafik 1.21. monopol piyasası için optimum çıktı miktarını veren dengeyi göstermektedir.

Grafiğe göre EFGH dikdörtgeninde firmanın karı oluşmaktadır. Firmanın marjinal gelirini marjinal maliyetine eşitlediği noktada(M) dengeye ulaşılır. Q 1 miktarında üretim yapılır.

Monopolcü Rekabet

Monopolcü (Monopollü) rekabet piyasası hem monopol piyasasının hem de tam rekabet piyasasının özelliklerini taşır. Özellikleri;

• Piyasada çok sayıda alıcı, çok sayıda satıcı bulunmaktadır. Fakat tam rekabet piyasasının aksine fiyat üzerinde firmaların kontrolleri olabilmektedir.

• Piyasaya giriş ve çıkışlar serbesttir. Bu özellik aşırı kar oluşmasını engeller.

• Ürün farklılaştırılması yapılmaktadır. Buna göre firmaların homojen mallar üretmek zorunluluğu yoktur.

Oligopol

Oligopol piyasası birkaç firmanın endüstriyi oluşturduğu ve piyasa fiyatını etkilediği piyasa türüdür. Firmalar arasında fiyat ve miktar üzerinden bağımlılık vardır. Firma kararları diğer firma kararlarından etkilenir. Firmalar karar alırken diğer firmaların bu durumdan etkileneceğini ve karşı hamle yapacağını bilir.

Oligopol piyasası özellikleri;

• Birkaç satıcı, çok sayıda alıcı vardır.

• Hem homojen hem farklılaştırılmış ürün satılır.

Piyasa giriş çıkışlarında çeşitli engeller bulunmaktadır (Ölçek ekonomileri, gizli anlaşmalar).

• İki firmanın olduğu oligopol piyasası düopol, üç firmanın olduğu oligopol piyasası triopol olarak adlandırılır.

Oligopol piyasası örnekleri arasında anlaşmalı oligopol ve anlaşmasız oligopol vardır.

Anlaşmasız oligopol konusunda ise birçok ekonomistin teorileri bulunmaktadır. Bunlardan en bilineni Sweezy modelidir. Sweezy’nin geliştirdiği Dirsekli Talep Eğrisine göre oligopolcü firma fiyatını yükselttiğinde diğer firmalar fiyatlarını değiştirmeyecek, fiyatını düşürdüğünde diğer firmalar da düşürecektir. Bu nedenle firma iki talep eğrisi elde eder.

 

Bir Cevap Yazın