Hisse Senedi Nedir?
Hisse senedi, şirketlerin sermaye ortaklıklarını belgelemek için verdikleri yasal şartlara uygun kıymetli evraktır. Bir şirkete ait hisse senedini satın alan kişiler o şirketin ortakları arasına girerler. Hisse senedi şirket ile hisse sahibi arasındaki ilişkiyi ifade eder. Hisse senetleri, bir ortaklığı ve mülkiyeti temsil etmektedir. Her sermaye şirketi hisse senedi çıkaramaz. Hisse senedi çıkarabilecek olan şirketler, anonim şirketler, sermayesi paylara bölünmüş olan komandit şirketler ve özel kanun ile kurulmuş olan kurumlardır. Hisse senedi çıkarabilecek kurumlar Sermaye Piyasası Kurulu’ndan alınan izinle ve SPK denetiminde hisse senedi çıkarırlar.
Hisse senetleri sabit getirli değillerdir ve şirket kâr ettiği sürece değer kazanacaklardır. Bir hisse senedinin sahibine getirisine temettü adı verilir. Temettü miktarı hisse senedinin piyasa değerini değiştirmektedir.
Bir hisse senedinin üzerinde; şirketin unvanı, ticaret sicil numarası ve tescil tarihi, kayıtlı esas sermayesi, hisse senedinin nominal değeri ve türü, nama yazılı hisse senetlerinde hisse sahibinin adı, soyadı ve ikamet adresi, iki yetkili imzası mutlaka olması gerekenlerdir.
Gelişen teknoloji ile şirketlerin borsalarda işlem görmesiyle birlikte hisse senetleri de yatırım araçları arasında yerini almıştır. Bir hisse senedinin yatırım aracı olarak seçilebilmesi için de, borsaya kote olması gerekmektedir. Halka arz edilecek olan hisse senetlerinin borsa izni olması gerekmektedir ve bunun için de hisse senedi borsaya kote ettirilir. Bir hisse senedi borsaya kote edilmemişse, o hisse senedinin ticari işlemleri de yapılamaz.
Borsada alınıp satılan hisse senetleri, halka arz edilmişlerdir. Yani borsaya kote edilmiş hisse senetleridir. Halka arz edilecek olan hisseler, borsaya kaydettirilir. Bu sayede borsanın, hisse senedini tanıması ve alım – satım işlemlerinin yapılması sağlanır. Bu işlem sayesinde şirkette, kendine gerekli olan kaynakları sağlayarak gelişimini ve büyümesini kolaylaştırır. Şirketlerin büyümesi ve kaynak sağlaması adına, borsalar oldukça önemli kurumsal piyasalardır.
Borsada hizmet gören hissse senetlerine adi hisse sentleri denir. Bu hisse senetleri ana sözleşmede aksi belirtilmedikçe sahiplerine eşit haklar sağlarlar. Sahiplerine şirket kârından pay alma, şirket yönetiminde yer alma, oy kullanma, şirket faaliyetleri hakkında bilgi alma hakkı vermektedir.
Bazı hisse senetleri ise kâr payı dağılımda, yönetim ve denetim kuruluna seçiminde, oy hakkında ve benzeri konularda sahiplerine imtiyazlı haklar tanıyabilir. Bu hisse senetlerine imtiyazlı hisse senetleri denir ve borsalarda A grubu, B grubu, C grubu vb. kodlanarak farklı sıralarda işlem görürler. İmtiyazlı hisse senetleri, ana sözleşmede belirtilen koşulları sağlamaktadır ayrıca altın hisse olarak da adlandırılırlar.
Ortaklık payını temsil etmesi için çıkarılmış ve üzerinde o kişinin adı yazılı olan kıymetli evraklar Nama yazılı hisse senetlerir.
Üzerinde herhangibir isim bulundurmayan hisse senetleri hamiline hisse senetleridir. Borsa İstanbul’da alınıp satılan hisse senetleri, hamiline yazılı hisse senetleridir.
Kuruluş veya sermaye artırımında şirket tarafından çıkarılan hisse senetlerine bedelli hisse senetleri, şirketin bazı varlıklarında yaşanan değer artışı ve bu değer artışının sermayeye eklenmesi ile çıkarılan hisseler bedelsiz hisse senetleridir.
Hisse senetlerinin üzerinde yazılı olan nominal değerden daha yüksek bir bedel ile çıkarılan senetler, primli hisse senetleridir. Üzerinde yazılı olan değerden çıkarılan hisse senetleri ise primsiz hisselerdir.
Şirketin kurucularına ve şirket açısından önemli olan kişilere bedelsiz verilen hisse senetlerine kurucu hisse senetleri denir ve kurucuların adına yazılıdır. Kurucu hisse senetlerinin oy kullanma hakları yoktur. Sadece temettü hakları vardır. Kuruluş aşamasında verdiği hizmet karşısında ana sözleşmede belirtilmek üzere şirket kârının bir kısmına katılma hakları vardır.
Bedeli şirket tarafından ödenmiş olan pay sahiplerine, safi kazanca ve tasfiye sonucunda iştirak veya yeni çıkarılacak olan hisse senetlerini alma hakkını veren hisselere intifa hisse senetleri denir. Bunlar belirli kişiler için alacak veya hizmet karşılığında verilen, ortaklık hakkı temsil etmeyen hisse senetleridir.