Yazım Kuralları
“Ünlülerin Nitelikleri”
Ünlülerin Nitelikleri
Türkçede sesler, ünlüler ve ünsüzler olmak üzere iki ana gruba ayrılır.
Ses yolunda bir engele çarpmadan çıkan sese ünlü denir. Türkçede sekiz ünlü vardır: a, e, ı, i, o, ö, u, ü
Ünlüler şu biçimde sınıflandırılır:
A. Dilin durumuna göre:
1. 1.Kalın ünlüler: a, ı, o, u
2. 2.İnce ünlüler: e, i, ö, ü
B. Dudakların durumuna göre:
1. 1.Düz ünlüler: a, e, ı, i
2. 2.Yuvarlak ünlüler: o, ö, u, ü
C. Ağzın açıklığına göre:
1. 1.Geniş ünlüler: a, e, o, ö
2. 2.Dar ünlüler: ı, i, u, ü
Ünlülerin nitelikleri aşağıdaki çizelgede toplu olarak gösterilmiştir:
Uzun Ünlü
Kökeni Türkçe olan kelimelerde bugün uzun ünlü yoktur. Uzun ünlü, Arapça ve Farsçadan Türkçeye giren kelimelerde görülür: adalet (ada:let), beraber (bera:ber), ifade (ifa:de), kaide (ka:ide), numune (numu:ne), sade (sa:de), şair (şa:ir) vb. Bu örneklerde iki noktadan önceki harfin gösterdiği ses uzun ünlüdür ve uzun söylenir. Ancak, birçok kelimede uzun ünlü kısalmıĢtır: beyaz, hiç, rahat, ruh. Bu örneklerdeki koyu harflerle belirtilen sesler, alındıkları dilde uzun oldukları hâlde Türkçede kısa söylenir.
Uzun ünlülü kapalı hecelerle biten kelimeler ünlüyle baĢlayan ek aldıklarında veya yardımcı fiillerle kullanıldıklarında, açık duruma dönüĢen hecenin ünlüsündeki uzunluk, ayraç içerisindeki söyleyiĢte gösterildiği gibi çoğunlukla yeniden ortaya çıkar: esas / esasen (esa:sen); hayat / hayatı (haya:tı); kanun / kanuni (ka:nu:ni); ruh / ruhum (ru:hum); usul / usulü (usu:lü); vicdan / vicdanen (vicda:nen); ahbap olmak (ahba:b olmak), hitap etmek (hita:b etmek). Bazı örneklerde bu durumda da kısalma görülür: beyaz / beyazı, can / canım, kitap / kitaba, meydan / meydana.
Uzun ünlüler, genellikle yazıda gösterilmez: adalet (ada:let), badem (ba:dem), beraber (bera:ber), idare (ida:re), ifade (ifa:de), iĢaret (iĢa:ret), kaide (ka:ide), numune (numu:ne), rica (rica:), Ģair (Ģa:ir), Ģive (Ģi:ve), Ģube (Ģu:be), vali (va:li), vefa (vefa:). Ünlemlerde ünlemin Ģiddetini ve hecenin uzunluğunu ifade etmek üzere iki veya üç ünlü yan yana gelebilir: ooh, aaah. Bu tür örneklerde ünlüler ayrı ayrı değil uzun olarak söylenir.
yazım kuralları, Ses, Harf, Alfabe, titreşim, dil, imla kılavuzu, Türk alfabesi, Latin harfleri, Ünlülerin Nitelikleri, ünlü, ünlü uyumu, uzun ünlü, kalın ünlüler, ince ünlüler, düz ünlüler, yuvarlak ünlüler, geniş ünlüler dar ünlüler, ünsüzler, ses,